گیمیفیکیشن در آموزش و بیزینس مثل ادویه و چاشنی‌های خوشمزه برای غذاست. چاشنی‌ها تفاوت یک غذای معمولی و یک غذای خوشمزه را مشخص می‌کنند و گیمیفیکیشن هم وجه تمایز یک دوره آموزشی جذاب یا یک دوره آموزشی خسته‌کننده است! انسان‌ها از بازی و چالش لذت می‌برند و به‌دنبال برنده شدن هستند؛ در عین حال وقتی بازی می‌کنند و شکست می‌خورند، آنچنان ناراحت نمی‌شوند، چون می‌دانند همه چیز یک بازی است. گیمیفیکشن در کسب‌وکار به شما کمک می‌کند حس‌وحال مثبت بازی را به مخاطبانتان انتقال دهید و آن‌ها را برای تعامل و حل چالش‌ها بازی‌واری که شما برایشان در نظر گرفته‌اید، ترغیب کنید.
در این مقاله بررسی می‌کنیم گیمیفیکیشن چیست و استفاده از آن چه مزیت‌های رقابتی برای دوره‌های آموزشی شما ایجاد می‌کند. همچنین استراتژی‌های پیشنهادی برای اجرای گیمیفیکیشن در کلاس‌های مجازی ارائه می‌دهیم و درباره مثال‌های واقعی گیمیفیکیشن در آموزشگاه‌های مجازی بزرگ دنیا صحبت می‌کنیم.
گیمیفیکیشن چیست؟
ساده‌ترین تعریف گیمیفیکیشن این است:
استفاده از عناصر بازی برای کاری که ارتباطی به بازی ندارد.
بیایید این تعریف را دقیق‌تر بررسی کنیم. اکثر بازی‌ها نوعی رقابت سرگرم‌کننده هستند و یک برنده دارند. برنده معمولا کسی است که امتیاز بیشتری به‌دست می‌آورد و نشان دریافت می‌کند و در بازی‌های جدی‌تر، پاداش هم می‌گیرد. گیمیفیکیشن یعنی همین فرایند را در فعالیت‌های دیگر پیاده کنیم. به‌عنوان مثال در آموزش مجازی، دانشجوها می‌توانند از طریق فعالیت‌های مختلف امتیاز بگیرند، و در پایان ترم، برنده کسی است که بیشترین امتیاز را داشته باشد. مدرس می‌تواند در ازای امتیاز بیشتر، به دانشجوها پاداش بدهد تا آن‌ها را برای شرکت در گیمیفیکیشن و تلاش برای برنده شدن، ترغیب کند.
ما در عصر دیجیتال زندگی می‌کنیم؛ زمانی که تکنولوژی پیشرفت بسیاری کرده است و بچه‌ها و جوان‌ها تجربه‌های گوناگونی به‌دست آورده‌اند. این تجربه‌های گوناگون در تکنولوژی، توجه دانشجوها برای یادگیری را کاهش داده است و باعث شده علاقه‌ای نسبت به یادگیری به شیوه سنتی نداشته باشند. اگر استراتژی آموزش مجازی شما به گونه‌ای است که دانشجوهایتان پشت مانیتور می‌نشینند و باید فقط به حرف‌های شما گوش دهند و یادداشت‌برداری کنند، احتمالا در پایان دوره آموزشی نتیجه خوبی به دست نمی‌آورید. شما باید استراتژی‌های به‌روزتری را در پیش بگیرید و از گیمیفیکیشن در آموزش استفاده کنید.
ویژگی‌های کلیدی گیمیفیکیشن
سیستم‌های آموزشی که از گیمیفیکیشن استفاده می‌کنند، در چند ویژگی مشترک هستند:
- روایت مشخصی دارند و دانشجو را با این روایت همراه می‌کنند.
- بازخورد لحظه‌ای ارائه می‌دهند.
- قابل ارزیابی هستند و دانشجو می‌تواند امتیاز و میزان پیشرفت خودش را ببیند.
- شخصی‌سازی شده هستند و هر دانشجو امتیازات و نتایج منحصر به خودش را دارد.
- سرگرم‌کننده هستند.
- بین دانشجوها تعامل ایجاد می‌کنند و فقط بر رقابت متمرکز نیستند.
- مدرس کلاس به‌صورت کامل روی عملکرد دانشجوها در گیمیفیکیشن نظارت دارد.
تفاوت گیمیفیکیشن و بازی
بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند گیمیفیکیشن همان بازی است. مثلا تصور می‌کنند اگر در کلاس زبان کودکان، بازی با کلمات انجام دهند، بدون اینکه برنده یا بازنده‌ای داشته باشند یا پاداشی ارائه کنند، گیمیفیکیشن انجام داده‌اند. این کار آموزش مبتنی بر بازی است و با گیمیفیکیشن تفاوت دارد. آموزش مبتنی بر بازی هم استراتژی دیگری برای افزایش تعامل دانش‌آموزان است؛ این روش بیشتر توجه کودکان و نوجوانان را جلب می‌کند، اما گیمیفیکیشن یک استراتژی مناسب برای تمام گروه‌های سنی است.
در گیمیفیکیشن شما بازی نمی‌کنید و فقط از عناصر بازی در آموزش بهره می‌برید. به‌عنوان مثال در گیمیفیکیشن شما همان پرسش‌های کلاسی متداول را برای ارزیابی دانشجوها انجام می‌دهید، اما به‌جای اینکه فقط سوال بپرسید و نتیجه را در دفتر خودتان بنویسید، برای هر پاسخ صحیح امتیاز مشخصی در نظر می‌گیرید و امتیاز دانشجوهای مختلف را در تابلویی که همه می‌بینند، ثبت می‌کنید. در نهایت به کسی که بیشترین امتیاز را کسب کرده، پاداش می‌دهید. این پاداش می‌تواند یک نمره مثبت برای امتحان پایان‌ترم باشد.
شما می‌توانید برای گیمیفیکیشن، فعالیت‌های غیردرسی هم در نظر بگیرید. به‌عنوان مثال در آموزش حضوری، از دانش‌آموزان بخواهید در تمیز کردن کلاس باهم همکاری کنند و در ازای این کار به آن‌ها امتیاز دهید.
دلایل اهمیت استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش مجازی
همه انسان‌های سراسر جهان، وقتی به بازی فکر می‌کنند، انرژی مثبت می‌گیرند و یک فعالیت پویا و سرگرم‌کننده در ذهنشان تداعی می‌شود. گیمیفیکیشن در آموزش مجازی به شما کمک می‌کند از این تصور مثبت درباره بازی استفاده کنید، با دانشجوهایتان تعامل داشته باشید و به شیوه‌ای موثرتر به آن‌ها تدریس کنید.
روانشناسان روی رفتار کاربران در سیستم‌هایی که از گیمیفیکیشن استفاده می‌کنند، تحقیق کرده‌اند تا تأثیر استفاده از عناصر بازی بر رفتارها و بازخوردهای افراد را بسنجند. نتایج تحقیقات نشان داد که مغز وقتی در فرایند بازی‌سازی‌شده قرار می‌گیرد، دوپامین ترشح می‌کند و به همین دلیل شرکت‌کنندگان انگیزه و انرژی بیشتری برای مشارکت در فعالیت مورد نظر دارند.
تحقیقات روانشناسان علت‌های مختلفی برای تأثیر گیمیفیکیشن در آموزش مجازی برشمرده است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- گیمیفیکیشن احساسات دانشجوها را درگیر می‌کند. یادگیری به کمک احساسات باعث می‌شود فرایند رمزگذاری و بازیابی اطلاعات در ذهن ساده‌تر شده و بازدهی فراگیران تاحد زیادی افزایش پیدا کند. درگیر شدن احساسات همچنین تمرکز و توجه دانشجوها در کلاس را افزایش می‌دهد.
- هیپوکامپ بخشی از مغز است که اطلاعات ذخیره شده و آنچه به یاد می‌آوریم را کنترل می‌کند. گیمیفیکیشن هیپوکامپ را تحریک می‌کند و اطلاعات جدید در حافظه بلند مدت دانشجوها ذخیره می‌شود. در نتیجه مطالب ارائه‌شده بهتر و طولانی‌تر در ذهن دانشجوها می‌ماند.
- گیمیفیکیشن معمولا با داستان‌سرایی همراه است و داستان‌ها همیشه بیشتر از واقعیت‌ها در ذهن می‌مانند.
- گیمیفیکیشن سطح ترشح آندروفین در بدن را افزایش می‌دهد. هورمون آندروفین به کاهش استرس، آرامش و تمرکز بیشتر کمک می‌کند و شرایط ایده‌آلی برای یادگیری و توجه به محتواهای آموزشی فراهم می‌کند.
- بازی کردن مغز را سالم نگه می‌دارد. در بازی، مسیرهای عصبی تازه ساخته می‌شود و مغز یاد می‌گیرد به محرکه‌های مختلف پاسخ دهد و انعطاف بالاتری داشته باشد. گیمیفیکیشن همچنین مهارت‌های نرمی چون مهارت حل مسئله و خلاقیت را تقویت می‌کند.
استراتژی‌های پیشنهادی برای گیمیفیکیشن
در ادامه به چند استراتژی کاربردی برای استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش اشاره می‌کنیم:
۱. نمودار پیشرفت
در این نوع از گیمیفیکیشن شما یک نمودار برای هر دانشجو در نظر می‌گیرید. خط افقی نمودار روز کلاس و خط عمودی آن امتیاز یا سطح فعالیت دانشجو در آن روز است. در هر روز سطح عملکرد دانشجو را با یک نقطه مشخص کنید و سپس در پایان یک هفته یا یک ماه، نقطه‌ها را به هم وصل کنید تا میزان پیشرفت یا نوسان‌های عملکرد دانشجو مشخص شود.
۲. تابلو امتیاز
تابلو امتیازات روشی برای ایجاد رقابت بین دانشجوهاست. این تابلو را همه دانشجوها می‌بینند. در این تابلو نام دانشجوها به ترتیب امتیازهایشان از بالا تا پایین چیده شده است؛ هرچقدر امتیاز دانشجو بالاتر باشد، نام او در سطرهای بالاتر است. دانشجوها برای اینکه نامشان را در قسمت‌های بالای تابلو امتیازات ببینند، بیشتر تلاش می‌کنند تا امتیاز بالاتری به‌دست آورند.
۳. ارائه نشان
ارائه بج یا نشان یک روش مناسب برای پاداش دادن به دانشجوهای برنده در گیمیفیکیشن است. در آموزش مجازی، نشان می‌تواند یک شکلک خاص باشد که در کنار پروفایل دانشجو قرار می‌گیرد و در آموزش حضوری می‌تواند یک پیکسل یا سنجاق باشد که دانشجو به لباسش وصل می‌کند.
۴.تعیین چالش
در این استراتژی شما باید از دانشجوها بخواهید در مدت زمان مشخصی کاری را انجام دهند. اگر در حل چالش موفق شدند، پاداش می‌گیرند و اگر موفق نشدند یا اشتباه انجام دادند، هیچ تنبیه یا نمره منفی نمی‌گیرند. چالش‌ها حتی می‌توانند برای مدت طولانی‌تری باشند. به‌عنوان مثال در کلاس زبان می‌توانید چالش نوشتن سه خط خاطره انگلیسی برای هرروز بگذارید و یک ماه هرروز این کار را انجام دهید. فعالیت گروهی به دانشجوهایتان انگیزه می‌دهند تا همراه شوند و کارهایی که به یادگیریشان کمک می‌کند را انجام دهند.
۵. مسابقه
مسابقه از دیگر استراتژی‌های گیمیفیکیشن است که به درگیر شدن دانشجوها و یادگیری موثرتر کمک می‌کند. البته فراموش نکنید که تعداد مسابقه‌ها نباید به اندازه‌ای باشد که بین دانشجوها رقابت منفی ایجاد کند و باعث شود فقط به فکر برنده شدن خودشان و شکست همکلاسی‌هایشان باشند.
۶. داستان‌سرایی
ایجاد یک خط داستانی برای تمرین و یادگیری یک روش موثر است. به‌عنوان مثال در آموزش ادبیات، شما می‌توانید تاریخ ادبیات را با داستان به دانشجوها آموزش دهید یا حتی از آن‌ها بخواهید خودشان داستان‌های تاریخ ادبیات را برای همکلاسی‌ها روایت کنند. به‌عنوان مثالی دیگر در کلاس آموزش زبان، به‌جای اینکه اصطلاحات موقعیت‌های مختلف (مثلا سفارش غذا در رستوران) را به‌صورت تئوری به دانشجوها آموزش دهید، یک سناریو بچینید و دانشجوها را به‌عنوان شخصیت‌های مختلف موقعیت مورد نظر (مثل مشتری و گارسون) قرار دهید. سپس از آن‌ها بخواهید از اصطلاحات استفاده کنند.
مثال‌هایی درباره کاربرد گیمیفیکیشن در آموزش مجازی
اکنون سامانه‌های آموزشی گوناگونی وجود دارند که با سیستم گیمیفیکشن در زمینه آموزش مجازی فعالیت می‌کنند. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- Quizlet: این ابزار امکان استفاده از عناصر گیمیفیکیشن مانند فلش‌کارت‌ها و آزمون‌ها را به دانشجوها می‌دهد.
- Khan Academy: خان آکادمی مجموعه‌ای است که بسیاری از آموزش‌هایش را به‌صورت رایگان در اختیار دانشجوها قرار می‌دهد. خان آکادمی از طریق روش‌هایی مثل تابلو امتیازات و ارائه نشان دانشجوها را برای تعامل بیشتر با آموزش‌ها ترغیب می‌کند.
- Duolingo: دولینگو یک برنامه آموزش زبان‌های مختلف است که زبان را به کمک بازی و گیمیفیکیشن به زبان‌آموزان آموزش می‌دهد. این برنامه از طریق روش‌هایی مثل تابلوی امتیازات و آزمون سطح تعامل و یادگیری زبان‌آموزان را افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
در این مقاله بررسی کردیم گیمیفیکیشن چیست. همچنین درباره استراتژی‌های استفاده از گیمفیگیشن در آموزش مجازی صبحت کردیم. گیمیفیکیشن سطح اشتیاق و تعامل دانشجوها برای شرکت در کلاس‌های مجازی را افزایش می‌دهد و محتواهای آموزشی را در ذهنشان ماندگار می‌کند..
مجموعه ادتک دیزاین به‌صورت تخصصی در زمینه راه‌اندازی سامانه جامع مدیریت یادگیری فعالیت می‌کند و خدمات اجرای انواع استراتژی‌های گیمیفیکیشن را در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. برای دریافت مشاوره در زمینه اجرای استراتژی‌های بازی‌سازی در آموزش از طریق راه‌های ارتباطی موجود در سایت با مشاوران ادتک تماس بگیرید.
منابع:
