هوش مصنوعی مولد (Generative AI) یکی از انواع هوش مصنوعی است که توانایی خلق کردن چیزهای جدید را دارد. این نوع از هوش مصنوعی می‌تواند متن، تصاویر، صدا و ویدیوهای جدید بسازد، شعر بگوید، داستان بنویسد و کارهایی مشابه ذهن انسان را انجام دهد. ChatGPT یکی از مشهورترین رباتهای هوش مصنوعی مولد بود که در اواخر سال ۲۰۲۲ منتشر شد و یک گام مهم در انقلاب هوش مصنوعی برداشت. در این مقاله توضیحات بیشتری درباره Generative AI ارائه می‌دهیم، روش کار آن را بررسی می‌کنیم و درباره مشهورترین رباتهای مولد صحبت خواهیم کرد.
هوش مصنوعی مولد چیست؟
هوش مصنوعی مولد، یا به‌صورت مخفف GenAI، به کمک یادگیری ماشین می‌تواند انواع محتواهای جدید را تولید کند. این محتواها شامل عکس‌ها، ویدیوها، موسیقی، شعر و سایر کارهای هنری هستند. هوش مصنوعی مولد حتی می‌تواند جهان‌های مجازی با قابلیت‌هایی که انسان‌ها از آن می‌خواهند را نیز بسازد. هوش‌های مولد می‌توانند به هر سوالی پاسخ بدهند و برای هر درخواستی، نتیجه‌ای ارائه کنند. آن‌ها خلاقیت انسان را یک گام فراتر می‌برند و در فکر کردن در زمینه‌های مختلف به کمک بشر می‌آیند!
یکی از مشهورترین مدل‌های Generative AI در دنیای امروز، ChatGPT است. این چت بات هوش مصنوعی به شیوه مولد کار می‌کند و می‌تواند به انواع سوالات پاسخ بدهد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند چت‌جی‌پی‌تی اولین مدل GenAI است؛ اما تاریخچه این دسته از انواع هوش مصنوعی به دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد. چت‌بات‌های هوش مصنوعی در آن زمان عملکرد ضعیفی داشتند؛ اما از سال ۲۰۱۴ با ایجاد الگوریتم شبکه‌های GAN، محتواهای تولیدشده توسط ابزارهای هوش مصنوعی مولد کیفیت قابل قبولی پیدا کرد و جهانی شد.
هوش مصنوعی مولد چطور کار می‌کند؟
هوش مصنوعی‌های مولد به کمک یادگیری ماشین و الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) کار می‌کنند. یادگیری ماشین علمی و هوش مصنوعی دو شاخه بسیار نزدیک به یکدیگر هستند. در یادگیری ماشین، دانشمندان به کامپیوترها آموزش می‌دهند با توجه به داده‌ها و پیدا کردن الگو بین آن‌ها، پاسخ سوالات را پیدا کنند. در واقع با یادگیری ماشین، کامپیوترها می‌توانند از اطلاعات موجود استفاده کنند و بدون دخالت انسان، چیزهای جدیدی یاد بگیرند. در نهایت، آن‌ها از آنچه آموخته‌اند، برای پاسخگویی به سوالات و درخواست‌ها استفاده کنند.
یادگیری ماشین الگوریتم‌های مختلفی دارد. تا دهه‌های اخیر، الگوریتم‌های یادگیری ماشین به داده‌های قابل پیش‌بینی محدود می‌شد و هوش مصنوعی تنها می‌توانست بر اساس الگوهای مشخص، داده‌هایی را تولید کند؛ اما هوش مصنوعی مولد از الگوریتم‌های پیشرفته‌تری استفاده کرد و توانست داده‌های جدیدی را تولید کند.
به‌عنوان مثال در سال‌های قبل برای اینکه هوش مصنوعی بتواند یک گربه را در یک تصویر تشخیص دهد، باید چند تصویر از گربه دریافت می‌کرد تا الگوی ظاهری گربه را پیدا کند و در نهایت گربه را در تصویر مورد نظر تشخیص دهد؛ اما هوش مصنوعی مولد تشخیص می‌دهد گربه چیست و اگر شما متنی درباره یک گربه با ویژگی‌هایش به او بدهید، تصویر گربه را به شما نمایش می‌دهد. برای نمونه، تصویر گربه بالا از ربات هوش مصنوعی Dall-E دریافت شده است.
کاربردهای هوش مصنوعی مولد
اولین کاربردی که برای GenAI به‌نظر می‌رسد، تولید محتواست و در حال حاضر گسترده‌ترین کاربرد این ابزار نیز محسوب می‌شود؛ اما هوش مصنوعی مولد مثل ذهن انسان است و کاربردهای گسترده دیگری نیز دارد که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- تحلیل نتایج عکس‌برداری‌ها و آزمایش‌های پزشکی
- پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا
- مدل‌سازی محصولات
- بهینه‌سازی فرایندهای تولید و زنجیره تأمین
- فضاسازی و ایجاد شخصیت‌های مختلف برای بازی‌های کامپیوتری
- معماری و شهرسازی
- طراحی لباس و خلق آثار هنری جدید
- آهنگ‌سازی
- ایجاد جلوه‌های ویژه در صنعت سینما
- آموزش و شبیه‌سازی صنایع مختلف برای یادگیری دانشجوها و دانش‌آموزان
- ترجمه و صحبت به زبان‌های مختلف
هوش مصنوعی مولد حتی می‌تواند ویدیوهایی با صدا یا تصویر افراد مختلف تولید کند؛ این ویدیوها واقعی نیستند، اما کاملا شبیه به شخصیتی هستند که از آن‌ها الگوبرداری شده است. این قابلیت‌های هوش مصنوعی باعث نگرانی بسیاری از مردم و مسئولان کشورهای مختلف شده است. آن‌ها به‌دنبال راه‌هایی برای قانون‌گذاری و محدود کردن کار با هوش مصنوعی هستند تا از حقوق و حریم خصوصی افراد مختلف محافظت کنند.
مزایا و ریسک‌های هوش مصنوعی مولد
همه انواع هوش مصنوعی، مثل شمشیرهای دولبه هستند که زندگی را برای بشر خیلی ساده می‌کنند، اما خطرات بسیاری هم برای او به همراه دارند. حتی اگر بگوییم AI توانایی نابود کردن نسل بشر را هم دارد، اغراق نکرده‌ایم! هوش مصنوعی اکنون خدمت‌گزار قدرتمندی است که تحت کنترل انسان قرار دارد و فقط به دستورات او عمل می‌کند، اما کسی نمی‌تواند پیش‌بینی کند که آیا در آینده هم همین روند باقی می‌ماند یا نه.
در جدول پایین تعدادی از مزایا و ریسک‌های هوش مصنوعی مولد را بررسی می‌کنیم.
| مزیت | ریسک |
| ایجاد مشاغل جدید و تخصص‌های تازه در زمینه توسعه و کار با هوش مصنوعی، مدیریت و نگهداری داده و… | از بین رفتن بسیاری از مشاغل کنونی |
| دقت بالا و احتمال خطای کم‌تر نسبت به هوش انسانی در محاسبات | احتمال ارائه نتیجه اشتباه یا جانب‌دارانه به دلیل یادگیری داده‌های مغرضانه یا اشتباه |
| مقیاس‌پذیری و قابل استفاده برای انجام وظایف سنگین که نیروی انسانی در مدت کوتاه قادر به انجام آن نیست | ایجاد وابستگی بیش از حد و کاهش تخصص انسان‌ها |
| شخصی‌سازی نتایج بر اساس ترجیحات فردی | احتمال نقض حریم خصوصی افراد مختلف |
| افزایش خلاقیت و رشد دستاوردهای خلاقانه | ارائه نتایج بدون در نظر گرفتن جزئیات انسانی مانند احساسات، فرهنگ و عقاید |
| امکان پیش‌بینی و مدیریت ریسک در زمینه‌های مختلف از جمله امور مالی | ریسک‌های امنیت سایبری |
| افزایش سرعت تولید محتواها و داده‌های مورد نیاز | پیشرفت غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل پیشگیری |
| ارائه خدمات متنوع و دسترسی‌های گسترده به افراد دارای محدودیت‌های فیزیکی و بیماری‌های خاص | چالش‌های نظارت بر عملکرد هوش مصنوعی و قانون‌گذاری این تکنولوژی پیشرفته |
بهترین رباتهای هوش مصنوعی مولد
در حال حاضر چند ربات هوش مصنوعی مولد در جهان فعال هستند که به‌صورت گسترده توسط کاربران برای کارهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه لیست تعدادی از چت بات‌های پیشرفته‌ای که به صورت مولد فعالیت می‌کنند را نام می‌بریم.
- ChatGPT: این ربات توسط شرکت Open AI توسعه پیدا کرده و یک چت بات متنی است که به سوالات کاربران در زمینه‌های مختلف پاسخ می‌دهد. این ربات توانمندی‌های مختلفی مثل کدنویسی، داستان‌نویسی یا پاسخگویی به سوالات مختلف کاربران دارد.
- Dall-E: این ابزار نیز در شرکت Open AI توسعه پیدا کرده است و به‌صورت تخصصی در زمینه تولید تصاویر با استفاده از متن‌های ارسالی کار می‌کند. تصاویری که در این مقاله دیدید، توسط Dall-E تولید شده است.
- Gemini: جمینی ربات هوش مصنوعی گوگل است که به‌صورت متنی کار می‌کند و به سوالات کاربران پاسخ می‌دهد. این ربات توانایی تولید مقاله، جستجو و تحقیق درباره موضوع‌های مختلف را دارد.
- Midjourney: میدجورنی یکی از پیشرفته‌ترین رباتهای هوش مصنوعی برای تولید تصویر است و می‌تواند تصاویری بسیار نزدیک به واقعیت تولید کند.
- Siri: این دستیار صوتی با استفاده از هوش مصنوعی کار می‌کند و در گوشی‌های آیفون فعال است. الکسا نیز دستیار صوتی دیگری است که به‌تازگی توسط آمازون توسعه پیدا کرده است. این دستیارها به صدای شما گوش می‌دهند و درخواستی که دارید را در موبایل، تبلت یا لپ تاپتان اجرا می‌کنند.
نمونه کارهای هوش مصنوعی مولد
ما چند سالی است که در شبکه‌های اجتماعی نمونه کارهای هوش مصنوعی مولد را می‌بینیم. اگر به‌خاطر داشته باشید، مدتی قبل کاربران شبکه‌های اجتماعی با استفاده از فیلترها، چهره خود یا افراد مشهور را پیرتر می‌کردند و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاشتند. این فیلترها پیشرفتی در بینایی کامپیوتر بودند و یکی از نمونه‌های هوش مولد به شمار می‌رفتند.
نمونه دیگر هوش مصنوعی مولد نمونه متن‌ها و تصاویر ChatGPT و میدجورنی است که احتمالا محتواهای آن‌ها را نیز در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید یا خودتان با آن‌ها کار کرده‌اید. به‌عنوان مثال در ادامه تعریف ChatGPT از هوش مصنوعی مولد را ارائه می‌دهیم:
«هوش مصنوعی مولد (Generative Artificial Intelligence) به نوعی از هوش مصنوعی اشاره دارد که می‌تواند محتوای جدیدی را خلق کند. این محتوا می‌تواند شامل متن، تصاویر، موسیقی یا سایر انواع داده‌های دیجیتال باشد. به جای اینکه فقط به پردازش و تحلیل داده‌های ورودی بپردازد، هوش مصنوعی مولد از داده‌های موجود برای خلق چیزی کاملاً جدید استفاده می‌کند.»
Gemini نیز هوش مصنوعی مولد را به شیوه زیر تعریف می‌کند:
«هوش مصنوعی مولد (Generative AI) نوعی هوش مصنوعی است که بر تولید محتوای جدید تمرکز دارد. این نوع هوش مصنوعی از مدل‌های یادگیری ماشین برای ایجاد داده‌های جدید مشابه داده‌های واقعی استفاده می‌کند.»
سخن پایانی
هوش مصنوعی مولد به سیستم‌های کامپیوتری کمک می‌کند مثل ذهن انسان فکر کنند، یاد بگیرند و خلق کنند. ابزارهای هوش مصنوعی کنونی ما در سطح پیشرفته‌ای هستند، اما مسیر پیشرفت آن‌ها ادامه دارد. دانشمندان در تلاشند هوش مصنوعی را به مرحله خودآگاهی برسانند تا وضعیت ذهنی و احساسی دیگران را درک کند و بتواند ارتباطی فراتر از پیام‌های متنی و صوتی با انسان‌ها داشته باشد.
منابع: techtarget، research.ibm , mckinsey
